Chương 96: Thời cuộc (trung)
Thời gian đã qua tam phục (1) rồi nhưng thời tiết vẫn nóng bức như cũ, lúc này trong thư phòng của thư viện Dự Sơn, Lý Tần đang rót hai chén trà, đưa cho Ninh Nghị một chén.
(1): Tam phục: mùa nóng (chỉ thời kì nóng nhất trong năm, sơ phục: 10 ngày, tính từ canh thứ ba sau Hạ Chỉ; trung phục: 20 ngày, tính từ canh thứ tư sau Hạ Chỉ; mạt phục: 10 ngày, tính từ canh thứ nhất sau Lập Thu)
"Chuyện quốc gia đại sự thực giống như đoán bừa, vậy mà con người vẫn cứ tự tin ba hoa chích chòe, nhiều lúc cảm thấy thật buồn cười. Nhưng mà nhiều khi nghĩ lại, cũng bởi ba hoa mới có bạn bè, chứ cứ ôm đầu mà khổ tư, không nghị luận với ai, vậy thì rất là buồn bực. Năm Cảnh Hàn thứ ba ta vào kinh thành dự thi, kết quả đậu Tiến sĩ, đứng thứ 11 trên Hoàng bảng, đáng tiếc… Lúc đó ta đắc tội với Lại bộ Thị lang Phó Anh, mặc dù có tên trong Hoàng bảng nhưng không được phân chức vụ, sau mấy tháng chờ đợi, ta nản lòng thoái chí bỏ về Giang Ninh."
Lý Tần nói xong mấy câu này thì cầm chén trà, lắc đầu cười cười.
"Người bên ngoài cầu quan, đậu Tiến sĩ, ở Đông kinh mấy năm đợi chờ cũng là thường, mới có mấy tháng ta đã rời đi, chuyện này vốn ta không muốn đề cập với ai, nguyên nhân là sợ bị người khác chê cười. Nhưng mà khoảng thời gian ở Đông kinh, nhìn thấy quan và lợi song hành, tâm tình rất phức tạp. Cảnh vật Đông kinh và Giang Ninh khác nhau, nếu được nói, ta cảm thấy Hoàng thành nơi nào cũng bị cảm giác đó bao phủ, ở ngự nhai có thể thấy cung điện nguy nga, mặc dù không nhìn được vào hoàng cung, nhưng nhiều lúc đứng đó, bản thân ta cảm giác hoàng cung cũng bình thường..."
"Cầu quan chính là cầu phương pháp, đàm luận quốc gia đại sự, tiếp đó là thánh kế tuyệt học, rồi muôn thuở thái bình... Trà lâu tửu quán, trăng hoa phong nguyệt, chỗ nào ở Đông kinh cũng có bóng dáng quan lại. Có lúc ngươi vì nó mà phấn chấn, kích động, nhưng cũng có lúc lại cảm thấy nặng nề, nói chung là hầu như ai cũng chỉ nói suông, không nắm được yếu lĩnh. Cuộc sống vẫn cứ trôi, ngày vẫn qua ngày, ta đã thử một số loại phương pháp, thậm chí tìm cả những kẻ thù chính trị của Phó Anh để hợp tác. Nhưng kết quả là không có tác dụng gì cả, cái vị trí 11 Hoàng bang của ta tính ra cũng có chút giá trị, một số kẻ cũng không cự tuyệt nhưng cũng chỉ là sắp xếp qua loa, chọn những vị trí không có thực quyền, sau đó ta thấy con đường này không đi nổi."
"Gia cảnh nhà ta cũng tính là khá tốt, nếu mà thực sư muốn ở lại Đông kinh chờ đợi cũng được, tiền cũng đủ dùng, nhưng thực ra ta nghĩ không cần phải như vậy, sự việc trêu ngươi, đợi chờ không bằng tận dụng thời gian này tĩnh tâm suy nghĩ. Vì vậy ta rời Đông kinh, đi qua các châu Hứa, Đường, Thân, An về Giang Ninh. Trên đường đi ta gặp không ít chuyện, có cả thiên tai lũ lụt, mấy năm này ta vẫn đang suy nghĩ thế sự giờ đang ở mức nào..."
Hắn nhấp một ngụm trà, nói tiếp:
"Trăm năm trước, triều Vũ ta cũng đã mấy lần lớn nhỏ thực hiện biến pháp đổi mới, thực hiện mục tiêu dân giàu, binh mạnh, sĩ giỏi nhưng cuối cùng đều thất bại. Hiện giờ mọi người đều đang suy vấn căn nguyên vì sao triều Vũ ta hiện giờ quân dân đều yếu, sĩ không mạnh, không tinh, ta cũng đang nghĩ vấn đề này."
Ninh Nghị uống một ngụm trà, sau đó nhún vai:
"Việc này... chẳng phải rất đơn giản hay sao?"
Lý Tần muốn nghe cách nhìn của hắn, thấy đối phương nói câu này thì hơi ngẩn người, sau đó bật cười:
"Đúng là giản đơn... Theo lời Lập Hằng lúc trước, mọi việc đều có quy tắc, có căn nguyên của nó, nếu nhìn thấy thì sẽ nắm chắc quy luật phát triển, ta thấy điều này rất có đạo lý... Hiện giờ nhìn tình cảnh triều Vũ sa sút, nguyên nhân cũng đã tương đối rõ ràng, người nào có chút tâm tư đều thấy rõ..."
Hắn thoáng dừng một chút, cầm lấy viên phấn vẽ một bức tranh hình tam giác trên bảng:
"Triều ta vốn dùng võ lập quốc, thủa khai quốc vũ lực cường thịnh, sau vài lần phản loạn khiến Thái tổ nhận ra cái cực đoan của việc này, lập tức thi hành biện pháp mạnh hạn võ sùng văn, coi đó là phương pháp thống trị. Cách này có thể trừ được nội loạn, giúp cho dân chúng giàu có và đông đúc, ngai vàng được kéo dài. Nhưng tới hôm nay, cái cực đoan của nó cũng rất nhiều, làm triều ta không kháng được ngoại xâm, mà dưới nhiều áp lực như vậy, nói quốc gia mạnh thì nó mạnh, bảo yếu cũng là yếu, tài phú vẫn chỉ chảy về chóp bu. Võ lực bị trấn áp cho nên thế nước hiện giờ đã yếu càng thêm yếu, nguy cơ ngoại xâm càng gần kề, nguy cơ lớn thì nội lực lại yếu thêm, hình thành một vòng tuần hoàn, không sao thoát ra được..."
Lý Tần thở ra một hơi, nhìn cái bảng đen nói tiếp:
"Nếu như có thể giải quyết vấn đề thương nghiệp, giải quyết một số vấn đề trọng yếu trước mắt, triều ta có thừa khả năng chấn hưng võ lực, đây chính là vấn đề mấu chốt mà bất cứ kế sách dân giàu nào cũng cần giải quyết.. Nếu có thể làm cho võ lực cường thịnh, đẩy lùi nguy cơ ngoại xâm, triều ta đương nhiên sẽ có thời gian nghỉ ngơi, củng cố, đây cũng chính là vấn đề mà kế sách binh cường cần làm. Muốn có sĩ tốt cũng phải dân giàu, binh mạnh, phúc nước mới kéo dài... Đáng tiếc, tất cả chỉ là lời nói suông."
Hắn đặt viên phấn xuống bàn:
"Một kế này như bao gồm tất cả các phương pháp, chia thành bao nhiêu cách thực hiện cũng không có vấn đề gì. Phải hình thành thế cục lấy mạnh kéo yếu, ví dụ như một cây đại thụ, mạnh tức là phải no, phải hút lấy chất dinh dưỡng, nhánh yếu ở bên cạnh sẽ bị cướp đoàn không còn, phải làm sao hạn chế cái mạnh này, để nó tự nhiên phân phối đến các nhánh yếu, đây mới là mấu chốt của vấn đề. Lập Hằng có thấy thế không?"
Ninh Nghị suy nghĩ một chút, cười gật đầu:
"Có, rất có đạo lý, có phải huynh đang nói... phải làm thế nào cho những kẻ mạnh như đại địa chủ, đại thương nhân giống như Tô gia chúng ta, rồi còn hoàng thân quốc thích, người phú quý cam tâm tình nguyện đem tiền kiếm được để giúp dân giàu."
Lý Tần cười, cũng không phủ nhận:
"Đúng là có chút khí phách thư sinh, nhưng mà ngoại trừ cách này ra đã không còn cách khác nữa rồi. Đương nhiên, thời đại đều bước về phía trước, không thể tụt lại phía sau. Người đời đều nói, triều Vũ ta dưới thời Hằng đế, Huệ tông là dân giàu nước mạnh, hưng thịnh phồn vinh, muốn quay trở lại thời gian đó là không thể nào. Vấn đề ở chỗ là làm sao chúng ta phải xây dựng nên sự hưng thịnh như vậy, phải khiến cho những người đó cam tâm tình nguyện lấy tiền ra, tạo thành một vòng tuần hoàn lưu động. Với tình hình hiện nay, phải làm cách nào bảo họ mang tiền đầu tư vào những nơi nghèo khổ, tìm cách cho đôi bên cùng có lợi, cùng kiếm được tiền, rồi cứ tiếp tục duy trì như vậy, sinh sôi mãi không thôi, không làm giảm tài phú của kẻ mạnh nhưng có thể giải quyết được tình hình của kẻ yếu… Nếu được, triều đình chắc phải tham gia đầu tiên."
"Biến pháp Vương An Thạch..."
Ninh Nghị hơi nhíu mày, thì thào nói nhỏ, Lý Tần xoay đầu lại hỏi:
"Sao?"
Triều Vũ không có Vương An Thạch, thế nhưng hơn mười năm trước có một vị tể tướng tên là Đàm Hi Đàm Tử Ung cũng đã từng làm chuyện như vậy, thực hiện biến pháp nỗ lực để triều đình tham gia vào công việc làm ăn, nắm giữ nền kinh tế.
Ninh Nghị cười cười:
"Cách nghĩ của Đức Tân chẳng phải giống như cách làm của Đàm tể tướng năm đó hay sao?"
Lý Tần gật đầu:
"Ta đúng là đã suy nghĩ rất nhiều về biến pháp của Đàm tể tướng, cũng nhờ đó mà gợi mở rất nhiều, cách nghĩ của Đàm tể tướng năm đó chắc cũng như vậy, chỉ là ông ta không ngờ được trở lực quá lớn, thực hiện không được, phía dưới bằng mặt không bằng lòng, cho nên thanh trừ tất cả, thiết lập lại từ đầu..."
"Cách nghĩ thì đúng."
Ninh Nghị gật đầu:
"Nhưng mà biện pháp thì sai rồi, kinh tế không phải trò đùa."
"Sao? Kinh tế?"
"À, nó chính là hệ thống thương nghiệp, lưu thông hàng hóa, tiền tệ…"
Ninh Nghị cười giải thích một phen:
"Cho dù ai mang đặc quyền tham gia hệ thống thương nghiệp thì đó không còn là hệ thống bình thường, đặc quyền ở lĩnh vực này chỉ là độc dược, đặc biệt khi đặc quyền lại nằm trong tay triều đình, quan phủ."
"Lập Hằng cho rằng không nên tranh lợi với dân?"
"Không phải vậy."
Ninh Nghị lắc đầu:
"Huynh chẳng phải nói mọi việc đều có quy tắc của nó ư? Quy tắc của kinh tế chính là tham lam, thương nhân thì chỉ theo đuổi lợi ích lợi, còn các việc khác thì không quá quan tâm. Tham lam ở một số tình huống là tích cực, ví như ta làm việc trong một quán nhỏ, ta muốn mua một bộ y phục, ta phải cố gắng làm việc, nỗ lực nghĩ cách kiếm tiền, cũng có thể được nhà chủ thưởng vì biết cách kiếm tiền. Đấy là tham lam tốt. Ngoài ra hắn còn rất nhiều cách, nhưng trộm cắp phải ngồi tù, cho nên chỉ còn cách làm theo quy tắc trò chơi, ta làm nhiều, kiếm được nhiều tiền sẽ mua y phục. Có thể để người ta tham lam trong quy tắc của trò chơi, đấy mới là tham lam tốt..."
"Nhưng triều đình lại không bị hạn chế bởi quy tắc đó, bọn họ là người phán định, huynh bảo họ tham gia trò chơi này, người khác còn chơi nổi nữa hay sao... Lúc nãy ta có nói, thương nhân chỉ theo đuổi lợi ích, huynh làm cho một người tham lam vì lợi ích tham gia trò chơi, nhưng trên tay lại cầm miễn tử kim bài, thậm chí còn có cả đao. Nếu như ta chỉ cần làm một việc vô cùng đơn giản là mang lợi ích về, vậy thì huynh làm cách gì ngăn ta lấy đây? Nếu mà việc lý tưởng như huynh nói xuất hiện, vậy cũng chẳng cần bảo địa chủ, hoàng thân xuất tiền nữa rồi?"
Hắn thoáng dừng lại:
"Biến pháp Đàm công không phải là thiếu pháp trị, một khi lòng tham con người quá lớn, vậy thì trong mắt của họ chỉ có lợi ích, ngoài ra chẳng còn gì cả. Việc này có thể là một động lực lớn đối với con người, khiến họ làm việc tích cực, nhưng điểm mấu chốt duy nhất là, đừng để đặc quyền tồn tại trong lĩnh vực này, nếu không hạn chế được đặc quyền, vậy chẳng còn ai chơi nổi nữa..."
"Chỉ cần có sơ hở, dù nhỏ đi nữa thì pháp trị vĩnh viễn không thành, giai cấp đặc quyền tham gia buôn bán, chẳng khác nào thả sói vào bầy dê. Nếu bảo họ mang đặc quyền tham gia, không bằng tiêu diệt những đặc quyền vốn có, như vậy mới có tác dụng… Nói một cách đơn giản, bảo một người có quyền phán định tham gia trò chơi, vậy trò chơi tiến hành sao được? Sự tình vốn đơn giản sẽ trở nên phức tạp, thất bại là kết cục có thể đoán trước."
Ngoài cửa sổ có hai chị em đang ngồi nghe trộm, cậu nhỏ nhấn nhấn vào vai chị mình, nhỏ giọng nói:
"Tỷ tỷ, tỷ tỷ, có phải là hắn đang nói tiêu diệt việc làm ăn của nhà chúng ta?"
"Thằng điên ấy..."
Chu Bội trợn mắt, có chút tức giận nhìn em trai mình:
"Nhưng mà hắn nói có chút đạo lý, đệ tốt nhất phải ngẫm cho kỹ, không thể dễ dàng tin đối phương, nhưng cũng không thể nhanh chóng phản bác người khác, nếu vậy tương lai đệ không thể làm đại sự."
"A."
Chu Quân Võ gật đầu, sau đó cởi túi kẹo buộc ở thắt lưng, lấy ra một cái bánh nếp đưa lên miệng ăn, Chu Bội chán nản trợn mặt nhìn hắn một cái.
"Bảo người phán định tham gia trò chơi..."
Trong phòng, Lý Tần trầm mặc một lúc lâu, sau đó bật cười, thần sắc có chút phức tạp:
"Câu này của Lập Hằng trúng ngay điều cơ bản của nguyên tắc, nếu ta là trọng tài, vậy thì kết quả..."
Hắn là người biết suy nghĩ, tuy rằng chưa chắc đã buông tha cách nghĩ của mình về kinh tế, nhưng khi nghe Ninh Nghị nói, hắn đã có thể mường tượng hậu quả phát sinh:
"Không ngờ mấy năm khổ tư của ta, Lập Hằng chỉ cần liếc mắt đã chỉ rõ điểm mấu chốt, có phải đây chính là cách nhìn khác người của Lập Hằng về mọi việc?"
"Đây dù sao cũng là một chuyện thú vị, triều ta mỗi năm phải nộp cho Liêu quốc hơn 10 vạn tiền Tuế, số tiền thông thương kiếm được cũng là mấy trăm vạn. Kết quả, người chiếm lợi vẫn là chúng ta. Thương nhân cũng được lợi, mà thương nghiệp cũng phát triển. Hiện giờ không riêng gì Đức Tân huynh hiểu, mà có khá nhiều người hiểu ra vấn đề. Triều ta khác với các triều đại trước là không hạn chế thương nghiệp. Biến pháp Đàm công mặc dù có vấn đề, nhưng vẫn bày tỏ sự coi trọng của triều đình với thương nghiệp, tuy vậy..."
Ninh Nghị suy nghĩ một chút, bỗng nhiên nói:
"À, nhớ rồi, lúc nãy ta đang nghĩ tên Phó Anh kia hiện giờ thế nào rồi?"
Ninh Nghị đang nói về thương nghiệp, bỗng nhiên chuyển tới vấn đề này, Lý Tần ngẩn người, một lát sau cười ha hả:
"Lập Hằng quả nhiên lợi hại, không chuyện gì giấu được huynh, tháng ba năm nay Lại bộ Thị lang Phó Anh dính án tham ô, tháng trước đã bị Đại Lý Tự xử lưu vong. Đợi cho việc lũ lụt lần này qua đi, ta sẽ..."
Hắn hơi có chút phiền muộn nhưng vẫn nói:
"Ta định đi Đông kinh chuyến nữa, tính toán một phen xem có thể được bổ nhiệm vào chức vị nào đang trống hay không. Hiện giờ ta đã đợi năm năm, Lập Hằng chờ nói ta mê quyền chức đấy nhá."
Ninh Nghị nở nụ cười:
"Vậy thì phải chúc mừng Đức Tân huynh rồi."
"Còn sớm, còn sớm... Mà Lập Hằng dùng cách nghĩ để nhận ra việc này?"
"Bí mật thương nghiệp."
Ninh Nghị chỉ căn cứ vào sắc mặt của đối phương mà phát hiện ra một chút mánh khóe nên hắn thuận miệng hỏi một câu mà thôi. Lý Tần lắc đầu cười một hồi, nhấp một ngụm trà:
"Trở lại chuyện chính, trở lại chuyện chính, nếu Lập Hằng có thể nhận ra lợi hại trong đó, không biết có nghĩ tới chuyện cống hiến cách nghĩ cho triều đình, điều hòa phương pháp hiện nay?"
"A... Mấy câu đó chỉ đùa cho vui mà thôi."
"Đó mà là đùa."
"Được rồi, dù sao huynh cũng muốn làm quan, chúng ta thảo luận một chút cũng tốt." Ninh Nghị cười gật đầu:
"Cá nhân ta cho rằng, có mà cũng như không."
"Sao lại nói lời ấy?"
"Kỳ thực rất đơn giản, bảo triều đình hạn chế nho gia, đề cao địa vị thương nhân, như vậy việc buôn bán sẽ càng thêm phát triển, để việc vẹn toàn mà không phá hỏng những gì đã có, đây là cách duy nhất..."
Nghe được câu này, Lý Tần nhíu nhíu mày:
"Địa vị thương nhân... Việc này... dù sao thương nhân trọng lợi..."
"Không có thương nhân không trọng lợi."
Ninh Nghị nhấp một ngụm trà, nói:
"Quốc gia trọng tiền bạc, những năm gần đây, thương nghiệp phát triển, địa vị thương nhân cũng được cải thiện hơn so với trước. Nếu chủ động buông ra một chút thì thương nghiệp nhất định tăng trưởng, nhưng việc này không có khả năng... Bọn họ không dám."
"Ai?"
"Người tầng lớp trên, triều đình, thánh thượng, nho gia... ta, huynh cũng không dám buông..."
Ngoài cửa sổ, Chu Quân Võ ngồi xổm bên tường hơi ngẩn người:
"Tỷ tỷ, hắn lại nói bậy, đệ không dám đâu, gia đình chúng ta cũng kinh doanh đấy thôi, nhà phò mã gia gia còn làm lớn hơn nữa..."
"Câm miệng!"
Chu Bội nhỏ giọng quát bảo em mình im lặng, sau đó suy nghĩ một chút, nói:
"Ta cũng không dám... Đây là phép khích tướng của hắn."
Sau đó bọn họ nghe thấy giọng nói có phần trêu chọc của Ninh Nghị.
"Nếu như buông ra, bịch một cái, triều Vũ, quốc gia này... cũng mất."
